Een oud collega aan het woord!
Rutger verteld:
In de periode 2015-2016 werkte Koen bij mij in het magazijn als coördinator. Een energieke en gedreven man met het hart op de tong. In deze periode had ik wat privéproblemen, waar mijn werk uiteindelijk wel onder kwam te lijden. Ik lag in scheiding en functioneerde op mijn werk niet optimaal, daarbij had ik er weinig plezier in vanwege een onprettige verhouding met het management rond de behandeling van het personeel.
Koen werkte soms bizar lange dagen van 14 uur. Ik vond er wel wat van, maar wilde ook geen moeilijke vragen stellen, vooral omdat ik zelf indertijd juist moeilijk de uren volmaakte en niet ondankbaar wilde zijn. Hij werkte erg hard, wat wel opviel was dat de werkkwaliteit wat schommelde (soms enorm goed, soms werd er afgeraffeld) en er heerste wel een beetje een macho cultuurtje in zijn shift. Hij leek me echter vooral een Duracell konijntje dat gewoon veel wilde verdienen voor zijn gezinnetje.
Gaandeweg ontstonden er wel onderhuidse spanningen. In het team kwamen mensen tegenover elkaar te staan en als leidinggevende wist ik dit niet goed het hoofd te bieden.
Koen kreeg een skiongeval en raakte een tijdje uit de roulatie. Wrang, maar het was ergens een geschenk voor mij omdat ik voorzag dat er een escalatie in de lucht hing. Gaandeweg verwaterde de arbeidsrelatie en er bleef voor mij altijd wel een bijsmaakje, deels uit schuldgevoel en deels uit wrok. Schuldgevoel omdat ik stiekem wel wist dat ik niet functioneerde mede doordat ik teveel dronk in die periode, deels wrok omdat ik me ergerde aan het ophitsende machogedrag in de teams.
We spraken elkaar een aantal jaar niet en in deze periode hervond ik mezelf. Ik wisselde van baan, kocht met mijn nieuwe partner een huis en hervond het geluk. Maar het misbruik van alcohol bleef, soms ging het even goed en dan ging het weer slecht.
Eind 2023 werd ik door Koen benaderd, of ik zijn boek wilde lezen...
Antwoord: "Ja hoor, lezen doe ik graag!"
Ik kwam er via dit boek achter dat Koen jaren verslaafd was aan drank en drugs, vooral cocaïne. Dat had ik niet verwacht, ik voelde míj juist bekeken omdat ík wist dat ik een probleem verborg. Hij toch niet? Hm, toch wel.
Ik besloot zijn boek helemaal te lezen, waar wel in stond dat in een periode van misbruik van drank of drugs je eigenlijk even niet verder moet lezen. Dus dat deed ik, het duurde dan ook een paar maanden voor het boek uit was. Afgelopen zomer was de maat wel vol, er waren grote problemen ontstaan en ik besloot om daadwerkelijk te gaan werken aan wat ik nu kon erkennen als een verslaving.
Het lezen van een boek door een andere (ex-)verslaafde geeft steun. Je voelt je niet de enige, zeker als het iemand is waarbij je een gezicht hebt. En iemand die, net als jezelf, niet aan het stigma voldoet maar voor het oog van de buitenwereld succesvol is met een baan en een gezin.
Elk verhaal is anders, en toch hetzelfde. Altijd die herkenning in het willen aansluiten, in de eenzaamheid van een dubbelleven, in het jezelf voorhouden dat het nog wel even kan maar ook de angst dat alles instort en de verdrongen herinneringen aan vroeger die bovenkomen zodra je besluit nuchter te zijn.
In het boek ‘zo vrij als een vogel’ beschrijft Koen in eerste instantie hoe zijn verslaving is ontstaan...
De moeilijke relatie met zijn moeder, de scheiding van zijn ouders en het opgroeien in een omgeving waarin hij voor zijn gevoel stoer moest doen om erbij te horen.
Eenmaal op volwassen leeftijd gekomen en samen met zijn vrouw en kinderen, is een patroon gevormd wat niet meer zomaar doorbroken kan worden. Een patroon van (verborgen) verslaving.
Drank, roken, gokken, maar uiteindelijk cocaïne. En, natuurlijk, steeds meer van hetzelfde.
Koen beschrijft wat dit met hem doet, maar ook de aanslag op (de relatie met) andere mensen in zijn omgeving. Uiteindelijk mondt het uit in een situatie waarin de enige uitweg nog lijkt om zichzelf van het leven te beroven en opzettelijk een verkeersongeval te veroorzaken.
De liefde van zijn partner, ondanks alle problemen die de verslaving inmiddels heeft veroorzaakt, maakt echter dat het nog net niet zo ver komt. Koen is hierna afgekickt en inmiddels al een tijdje ‘clean’ (een vervelende term uit de verslavingszorg, als je het mij vraagt, maar goed welke term is wel fijn).
Het tweede deel van het boek gaat over de strijd aangaan met een verslaving. Hier wordt de koppeling met het persoonlijke verhaal nog wel behouden, maar meer toegepast op allerlei voorkomende situaties. Het wordt dus minder verhalend en meer een verzameling voorbeelden van gedachten, gevoelens en situaties die je tegenkomt wanneer je met jezelf in conflict bent.
Veel van deze voorbeelden vond ik zeer herkenbaar. Terwijl ik erover las, liggend op een strandje stelde ik me voor hoe, inderdaad, negatieve gevoelens als woede, schuldgevoel en angst bijdragen aan de instandhouding van vluchtgedrag en uiteindelijk de basis van rechtvaardiging vormen van een destructief patroon. Daarentegen, het overtuigd blijven dat impulsen tijdelijk zijn en het observerend mogelijk is om daarin afstand te bewaken en zo stap voor stap de impulsen beter te beheersen, vormt een uitweg mits daarmee wordt geoefend.
Het boek krijgt dan wel een wat zelfhulpboekenachtig karakter, daarbij is het maar de vraag of vanuit puur wat gedachten ombuigen en ‘positief redeneren’ voldoende tegenwicht ontstaat bij een verslaving. Ik denk persoonlijk dat de steun van de omgeving, maar bovenal het hervinden van je doel en identiteit belangrijk is. Ook daar wordt gelukkig wel degelijk aandacht aan besteed.
Dat gebeurt vooral in het derde deel van het boek. Hier komen we uit bij meer algemene beschouwingen over de zin van het leven, de betekenis van God en liefde. Ik vond het mooi en dapper om te lezen hoe, op eigen wijze, de auteur zich van de macho die ik ooit kende heeft ontpopt tot een gevoelsman die in contact staat met zichzelf en de wereld, maar ook met God. Dit is voor hem volgens mij daadwerkelijk een ‘God’, maar Koen benadrukt dat dit concept op veel manieren zinvol ingevuld mag worden, ook voorbij gangbare religie.
Zo bezien zijn een paar zaken van het boek wat cliché: er is een tragisch verhaal, waarna een dramatische gebeurtenis voor een omwending zorgt. Weliswaar worden allerlei helpende technieken en sprekende voorbeelden opgevoerd, maar wat enigszins miste voor mij was de echt brede samenhang en verdieping daarin. Vooral het herstelproces, waarvan ik overigens heel goed snap dat juist dat nog moeilijker te beschrijven valt dan de aanloopfase en nazorgfase, had iets meer uitgediept mogen worden. Dit omdat verslaafden zich daar nog wel het moeilijkst iets bij kunnen voorstellen. Het blijft nu wat oppervlakkig hangen rond hoe je omgaat met nare gedachten. Ik moest er af en toe wat doorheen wurmen, vooral als de voorbeelden wat teveel textbook leken te zijn (bijvoorbeeld de in werkelijkheid heel goede intentie van een man die je op straat uitscheldt; uiteindelijk bestaan er ook gewoon slechte mensen en slechte motieven en moet elk mens leren dat niet alles leuk of recht te maken is).
Daarentegen is het boek zeer dapper geschreven als het gaat om toegeeflijkheid. Fouten worden ruiterlijk toegegeven, dankwoorden aan naasten zijn niet van de lucht. Een kwetsbare opstelling dus, en dat verdient lof. Eenieder die daar lacherig om doet, zal de ernst van een verslaving niet kennen; in het beste geval wegens onbekendheid hiermee. Maar eigenlijk zijn veel meer mensen min of meer verslaafd aan iets. We hebben allemaal coping nodig en leren vaak vroeg of laat wel een paar ongezonde wijzen van coping aan. Vanuit dat inzicht kan mededogen ontstaan. Dit boek roept daar mooi toe op en biedt handvatten, maar zelf heb ik vooral het autobiografische gehalte kunnen waarderen.
Rond de zomer van dit jaar heb ik knopen doorgehakt en nu ben ik op de goede weg. Nuchter, maar nog belangrijker, met het gevoel dat er mooie jaren in het verschiet liggen juist door dat zo te houden. Dit boek was van deze uitkomst in mijn leven niet de determinant maar wel een fijn artikel in de tas tijdens de reis.
‘Zo vrij als een vogel’ is een niet te moeilijk, zeker niet academisch geschreven werk wat deels leest als autobiografie en deels als zelfhulpboek.
Wanneer je je voor beide kanten van het verhaal openstelt, kan dat helpen om verslaving beter te begrijpen. Als het juiste inzicht tot het juiste handelen leidt, is dit boek daarom het lezen meer dan waard.
Koen, het beste en ik vind het vooral mooi om na zoveel jaar met dit gevoel nog wat te hebben mogen vernemen van je.
Met vriendelijke groet,
Rutger H.
Lees nog meer verhalen...